Συν & Πλην: «Linda» στο Επί Κολωνώ

Η Λίντα Γουάϊλντ είναι ένα ανώτατο στέλεχος σε εταιρεία καλλυντικών. Ξεκίνησε από τα χαμηλά κλιμάκια, όμως η ευστροφία της και η διήθηση της στην γυναικεία ψυχολογία την ανάδειξαν σε μια ικανή marketeer με βραβεία και διακρίσεις. Σήμερα, στα 55 της χρόνια είναι ανεξάρτητη, επιτυχημένη επαγγελματίας, μητέρα δύο κοριτσιών, παντρεμένη με ένα μουσικό. Ωστόσο, στο σπίτι τα πράγματα δεν είναι τακτοποιημένα: Η μεγάλη της κόρη μοιάζει να φέρνει ένα εφηβικό τραύμα για το οποίο δεν γίνεται πολύς λόγος, ο άνδρας της μοιάζει σχετικά αδιάφορος και η ίδια δεν επενδύει πολύ χρόνο στην οικογένεια της. Μέχρι που και το «ασφαλές» περιβάλλον της δουλειάς της πλήττεται. Μια νέα υπάλληλος ‘απειλεί’ τα κεκτημένα της με «φρέσκιες ιδέες» και όπως την παροτρύνει ο SEO της εταιρείας «άσε τους νεότερους ν’ αναλάβουν την αλλαγή».

Η φιλόδοξη Λίντα, φυσικά, δεν είναι διατεθειμένη να παραδώσει τα όπλα, «νόμιζα πως ήμουν η πρωταγωνίστρια της ζωής μου» λέει με πικρία. Της παίρνει χρόνο ν’ αναγνωρίσει πως, πλέον, βρίσκεται σε έναν επαγγελματικό χώρο που την αντιμετωπίζει ως μια γυναίκα που γερνάει και άρα πρέπει να γίνει φίλια στη σκέψη ότι σταδιακά θα αποσυρθεί από το επίκεντρο. Κι ενώ έχει επενδύσει τόσο στην εργασιακή της ταυτότητα, συνειδητοποιεί πως έχει θυσιάσει πολλά και στην οικογένεια της όταν ο άνδρας της την απατά με μια, κατά πολύ, νεότερη της γυναίκα και οι κόρες της, την αποκαθηλώνουν. Η Λίντα Γουάιλντ δεν είναι πια στην κορυφή – για την οποία διψούσε – όσο κι το γραφείο της έχει την καλύτερη θέα στον όμιλο.

Η Βρετανίδα συγγραφέας Πενέλοπε Σκίννερ παρουσιάζει το 2015 για πρώτη φορά το έργο της «Linda» στο Royal Court του Λονδίνου αποσπώντας το βραβείο Berwin Lee· διεκδικώντας αργότερα το βραβείο Susan Smith Blackburn. Η ιστορία της παρακολουθεί την άνοδο και την πτώση μιας επιτυχημένης γυναίκας που, ωστόσο, έχει μπει στη μέση ηλικία, πράγμα που στο βλέμμα της κοινωνίας την καθιστά ολοένα και λιγότερο ορατή, λιγότερο υπολογίσιμη δύναμη, ακόμα και λιγότερο επιθυμητή.

Θα μπορούσε κανείς να μπει ότι το έγο έχει ομοιότητες με το κλασικό του Άρθουρ Μίλλερ «Ο θάνατος του εμποράκου», μόνο που εδώ η ανάγνωση του χρονικού της πτώσης εμπίπτει στον φυλετικό και τον ηλικιακό ρατσισμό που υπομένει μια γυναίκα στη μέση ηλικία. Στην Ελλάδα ανεβαίνει για πρώτη φορά.

Κατερίνα Λέχου και Βασίλης Καζής.

Εκ πρώτης όψεως, το έργο της Πενέλοπε Σκίννερ είναι μια δραματουργία θεματικά απολύτως ενταγμένη στην εποχή – πόσο μάλλον όταν οι γυναίκες παραμένουν ουραγοί στα περισσότερα περιβάλλοντα της εργασιακής εξέλιξης και απειλούμενο είδος εντός του καπιταλιστικού συστήματος όταν «πατούν» τα 50. Ωστόσο, ο τρόπος που φέρνει το κείμενο τα φλέγοντα αυτά ζητήματα μοιάζει – δέκα χρόνια μετά την συγγραφή του – πρώτου επιπέδου, αν όχι αυτονόητος. Σε αυτό το πλαίσιο, οι ηθοποιοί δεν έχουν και πολλές δυνατότητες για εμβάθυνση – με τα θετικά στοιχεία της παράστασης να περιορίζονται στον ωραίο αφηγηματικό ρυθμό, στις λίγες στιγμές ερμηνευτικής εμβάθυνσης και στην καλή αισθητική της παράστασης.

Νεφέλη Κουρή και Μαριέλα Δουμπού.

Η επιλογή του έργου δεν διευκολύνει το σκηνοθετικό έργο της Ελένης Σκότη που υπακούει πάντα σε όρους ρεαλισμού. Φυσικά αυτή η παράμετρος δεν λείπει από την παράσταση, η οποία έχει καλό αφηγηματικό ρυθμό που επιτείνει το αίσθημα αγωνίας, παρά τα ποικίλα προβλήματα στο ύφος γραφής και στη δραματουργική ανάπτυξη. Αν η καθοδήγηση της στις επί μέρους ερμηνείες ήταν πιο επίμονη ίσως η παράσταση να είχε μεγαλύτερο ενδιαφέρον.

Στη μικρή σκηνή του Επί Κολωνώ ο Γιώργος Χατζηνικολάου προτείνει μια ενδιαφέρουσα σκηνογραφική λύση που αναπαριστά «μπροστά και πίσω» πραγματικότητες με τα διαρκώς εναλλασσόμενα ταμπλό βιβάν – μια συνθήκη που έχει αναδειχθεί και από τη φωτιστική εργασία του Αντώνη Παναγιωτόπουλου. Προσεγμένα και ταιριαστά με το αυστηρό γραφειακό περιβάλλον τα κοστούμια της Μαρίας Αναματερού.

Βασίλης Καζής και Εριέττα Μανούρη.

Κάθε κείμενο με ηρωίδα μια γυναίκα που μάχεται να επιβιώσει στη σύγχρονη πραγματικότητα δεν είναι, αναγκαστικά, ένα σπουδαίο κείμενο. Συνυπολογίζοντας πως η «Linda» γράφτηκε προ δεκαετίας – και τα θέματα για τον ηλικιακό ρατσισμό και την παραγκώνιση της γυναικείας αξίας και υπόστασης άπαξ και εκείνη βγει από την ανα-παραγωγική ηλικία ισχύουν μεν, αλλά έχουν πολλάκις και καλύτερα εξετασθεί στο μεσοδιάστημα – το έργο της Πενέλοπε Σκίννερ μοιάζει πλέον να μην προσθέτει τίποτα στη δημόσια συζήτηση.

Την ίδια ώρα, σε επίπεδο καθαρής πλοκής και ανάπτυξης των χαρακτήρων αναπαράγει πολλά κλισέ – η γυναίκα της οποίας ο άνδρας την απατά για μια νεότερη, η γυναίκα που εκτοπίζεται εργασιακά από μια νεότερη και υπέρμετρα φιλόδοξη, η καριερίστα που βλέπει την οικογένεια της να διαλύεται αφού ακόμα και τα παιδιά της την αμφισβητούν. Κι έτσι, η «Linda» κατατάσσεται μεν ως ένα έργο γυναικείας ατζέντας, συνεπώς και επίκαιρο, δίχως να αποφεύγει την παγίδα του αυτονόητου. Η μοναδική πτυχή της δραματουργίας που έχει διαχρονική βαρύτητα είναι η αφομοίωση του Καπιταλισμού από το πατριαρχικό σύστημα που, στα κανάλια της παραγωγής, στοχοποιεί πρωτίστως τις γυναίκες.

Με γνώμονα το δραματουργικό υλικό που έχουν στη διάθεση τους θα ήταν δύσκολο να διασωθούν οι, γενικά καλοί, ηθοποιοί της παράστασης. Κι έτσι, ερμηνευτικά το ενδιαφέρον συντηρείται με τις εξαιρέσεις. Συνολικά, υπάρχει μια αίσθηση πως όλος ο θίασος ακολουθεί μια «αμερικανική σχολή» υπόδυσης, πιο επιδερμική, ελάχιστα εσωτερική, σε σημείο που δεν θυμίζουν χαρακτήρες της διπλανής πόρτας ή, τέλος πάντων, μιας συγγενούς νοοτροπίας.

Από αυτό τον κίνδυνο σίγουρα διαφεύγει ο Άλκις Κούρκουλος που φέρει όλον τον κυνισμό και την απαξίωση της γυναίκας ως εκπρόσωπος της πατριαρχίας στις εμφανίσεις του σε βίντεο και αποσπασματικά η πρωταγωνίστρια της παράστασης, η Κατερίνα Λέχου. Παρόλα αυτά, η ερμηνεία της στον επώνυμο ρόλο δεν αγγίζει πιο βαθιές στοιβάδες – γεγονός που εν μέρει εξηγείται από την αδυναμία μιας Ελληνίδας να καθρεφτιστεί στα αδιέξοδα της ηρωίδας.

Από εκεί και πέρα, στην επιφάνεια των πραγμάτων παγιδεύονται ο Μιχάλης Μαρκάτης ως σύζυγος, η Νεφέλη Κουρή και η Μαριέλα Δουμπού ως κόρες της Λίντα, η Εριέττα Μανούρη ως το αδίστακτο αντίπαλον εργασιακό δέος και ο Βασίλης Καζής ως ο συνεργός της.

Η κλισέ δραματουργία πάνω σε ένα φλέγον θέμα για τη θέση της εργαζόμενης γυναίκας εγκλωβίζει μια ολόκληρη παράσταση σε κοινοτοπίες, με λίγες εξαιρέσεις.