Διοχάντη: Το πολύτιμο φιλμικό αρχείο της προβάλλεται για πρώτη φορά ολόκληρο στο ΕΜΣΤ

Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης έχει τη χαρά να παρουσιάσει για πρώτη φορά στο σύνολό του το φιλμικό αρχείο της καλλιτέχνιδας Διοχάντης (1945) στο πλαίσιο της επικείμενης δωρεάς του στο ΕΜΣΤ.

Από το 1977 έως το 1986, με μια κάμερα Super 8 στο χέρι, η Διοχάντη κατέγραψε, μέσα από τη δική της ιδιοσυγκρασιακή καλλιτεχνική ματιά, ορισμένες από τις σημαντικότερες ομαδικές εκθέσεις Ελλήνων και Ελληνίδων καλλιτεχνών, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Το οπτικοακουστικό αυτό υλικό δεν κατατάσσεται εύκολα σε μια συγκεκριμένη κατηγορία· βρίσκεται στο μεταίχμιο μεταξύ καλλιτεχνικού φιλμ, έργου τέχνης και αρχειακού ντοκουμέντου. Από την καταγραφή των εκθέσεων και της εγκατάστασής τους έως στιγμιότυπα από τις καλλιτεχνικές συναναστροφές και τις πόλεις όπου αυτές έλαβαν χώρα -όπως η Βενετία, η Μόντενα, το Άμστερνταμ, η Άμβερσα, η Λευκωσία, και η Αθήνα- τα φιλμ της Διοχάντης συγκροτούν ένα πολυπρισματικό, «ανεπίσημο» ντοκουμέντο για τη σύγχρονη τέχνη, την ιστορία των εκθέσεων και της επιμέλειας στην Ελλάδα, αλλά και για την ίδια την καλλιτεχνική της πρακτική.

Τα δεκατέσσερα βίντεο που παρουσιάζονται στο ΕΜΣΤ είναι το αποτέλεσμα μιας σχολαστικής και μακρόχρονης διαδικασίας αποκατάστασης, ψηφιοποίησης και φροντίδας, κατά την οποία η καλλιτέχνιδα επεξεργάστηκε εκατοντάδες μπομπίνες Super 8 που είχε η ίδια τραβήξει, εμπλουτίζοντάς τις με αρχειακό υλικό: κατόψεις εκθεσιακών χώρων, ephemera εκθέσεων, άρθρα στον Τύπο και φωτογραφίες έργων. Έξι χρόνια μετά την έκθεσή της με τίτλο Διοχάντη αρχειοθετώντας…, το 2019 στο Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης, στην οποία παρουσιάστηκαν αρχεία φίλων της καλλιτεχνών/καλλιτέχνιδων που συγκέντρωσε, ταξινόμησε και επιμελήθηκε από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, το πρόγραμμα προβολών στο ΕΜΣΤ εστιάζει στην κινηματογραφική δραστηριότητά της. Μαζί με την αρχειοθετική πρακτική της, τα φιλμ αποτέλεσαν μια παράπλευρη αλλά ουσιώδη δραστηριότητα που ανέπτυξε παράλληλα με το καλλιτεχνικό της έργο.

Οι καλλιτέχνες Νίκη Καναγκίνη, Όπυ Ζούνη και Βασίλης Σκυλάκος, Άμστερνταμ, 1981
Στιγμιότυπο από το βίντεο Διοχάντη, Grieks Festival, Greek Contemporary Art, Άμστερνταμ, 1981, Βίντεο, έγχρωμο, χωρίς ήχο, διάρκεια: 32’ 38’’ © Αρχείο Διοχάντης

Σε μια εποχή όπου απουσίαζαν θεσμικές πρωτοβουλίες για τη σύγχρονη τέχνη στην Ελλάδα, η σχολαστική τεκμηριωτική προσέγγιση της Διοχάντης κατά τις δεκαετίες 1970 και 1980, θα μπορούσε να ιδωθεί ως μια εναλλακτική εκδοχή «αυτό-ιστορικοποίησης», σύμφωνα με τον όρο της επιμελήτριας Zdenka Badovinac, για ένα άτυπο και ανεπίσημο σύστημα ιστορικοποίησης ως απάντηση στην έλλειψη συλλογικής ιστορίας.

Αυτό καθίσταται ιδιαίτερα σημαντικό εάν αναλογιστούμε ότι οι εκθέσεις που καταγράφηκαν, καλύπτουν μια περίοδο κατά την οποία ξεκινά να διαμορφώνεται το πεδίο του ανεξάρτητου επιμελητή στην Ελλάδα αλλά και πραγματοποιούνται απόπειρες μιας σημαντικής εξωστρεφούς δραστηριότητας μέσα από πρωτοβουλίες επιμελητριών, όπως η κριτικός τέχνης Βεατρίκη Σπηλιάδη (1939-1986), η ιστορικός, κριτικός τέχνης και επιμελήτρια Έφη Στρούζα (1941-2019), αλλά και η δραστηριότητα της Εταιρίας Ελλήνων Τεχνοκριτών. Η λεπτομερής sui generis κινηματογραφική ματιά της Διοχάντης διαρρηγνύει την επίσημη ιστορία, προβάλλοντας την αίσθηση μιας καλλιτεχνικής κοινότητας δημιουργών, όπως ο Δημήτρης Αληθεινός, ο Αχιλλέας Απέργης, ο Γιάννης Μπουτέας, η Μπία Ντάβου, η Νίκη Καναγκίνη, η Ρένα Παπασπύρου, η Λήδα Παπακωνσταντίνου, ο Θόδωρος, ο Νίκος Ζουμπούλης και η Τίτσα Γραικού, κ.ά. Ταυτόχρονα, τα φιλμ της Διοχάντης αποκαλύπτουν εγγενή χαρακτηριστικά της καλλιτεχνικής πρακτικής μιας σημαντικής δημιουργού γύρω από την εμμονική προσήλωσή της στη διερεύνηση του χώρου και του χρόνου ως εννοιολογικό και αφηγηματικό συνεχές.

Την Κυριακή 6 Απριλίου, ώρα 17:00 θα πραγματοποιηθεί συζήτηση με την καλλιτέχνιδα και τους Ευγενία Αλεξάκη, Επίκουρη Καθηγήτρια Ιστορίας Τέχνης, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Μάκη Φάρο, καλλιτέχνη και Τίνα Πανδή, Επιμελήτρια, ΕΜΣΤ.

Οι καλλιτέχνες Γιώργος Νικολαΐδης και Γιάννης Μπουτέας, Άμστερνταμ, 1981 Στιγμιότυπο από το βίντεο Διοχάντη, Grieks Festival, Greek Contemporary Art, Άμστερνταμ, 1981, Βίντεο, έγχρωμο, χωρίς ήχο, διάρκεια: 32’ 38’’ © Αρχείο Διοχάντης

• EXPO arte, Fiera Internazionale di Arte Contemporanea, Mito e Realtà, Artisti Greci Contemporanei, Μπάρι, 1977
  Βίντεο, έγχρωμο, ήχος, διάρκεια: 26’ 54’’
• Avanguardia e Sperimentazione, Punti Interrogativi Punti di Riferimento, Μόντενα , 1978
  Βίντεο, έγχρωμο, ήχος, διάρκεια: 27’ 49’’
• Avanguardia e Sperimentazione, Punti Interrogativi Punti di Riferimento, Βενετία, 1978
  Βίντεο, έγχρωμο, ήχος, διάρκεια: 31’ 47’’
• Περιβάλλον – Δράση, Τάσεις της Ελληνικής Τέχνης σήμερα, Αθήνα, 1981
  Βίντεο, έγχρωμο, ήχος, διάρκεια: 18’ 10’’
• Grieks Festival, Greek Contemporary Art, Άμστερνταμ, 1981
  Βίντεο, έγχρωμο, χωρίς ήχο, διάρκεια: 32’ 38’’

• Europalia ’82 – Hellas, Emerging Images, Αμβέρσα , 1982
  Βίντεο, έγχρωμο, ήχος, διάρκεια: 49’ 42’’
• Εικόνες που αναδύονται, Αθήνα, 1983
  Βίντεο, έγχρωμο, χωρίς ήχο, διάρκεια: 41’ 26’’
• 7 Έλληνες Καλλιτέχνες: ένα νέο ταξίδι, Λευκωσία, 1983
  Βίντεο, έγχρωμο, χωρίς ήχο, διάρκεια: 32’
• Νέοι διάλογοι, Πρώτη έκθεση, Αθήνα , 1985
  Βίντεο, έγχρωμο, χωρίς ήχο, διάρκεια: 21’ 09’’
• Σημεία Αλλαγής ‘80 – Νέοι Διάλογοι… Δεύτερη Έκθεση, Αθήνα, 1986
  Βίντεο, έγχρωμο, χωρίς ήχο, διάρκεια: 25’ 20’’
• Αθήνα – τόπος δημιουργίας – δημιουργία τόπου, Τρίτη έκθεση, Αθήνα, 1985
  Βίντεο, έγχρωμο, χωρίς ήχο, διάρκεια: 17’ 05’’
• Fiac 85, Grand Palais, Παρίσι, 1985
  Βίντεο έγχρωμο, χωρίς ήχο, διάρκεια: 9’ 24’’
• Fiac 86, Grand Palais, Παρίσι, 1986
  Βίντεο έγχρωμο, χωρίς ήχο, διάρκεια: 10’

• Αχιλλέας Απέργης, Σκάλες, Π. Φάληρο, 1985
  Βίντεο, έγχρωμο, χωρίς ήχο, διάρκεια: 20’

*Περισσότερες πληροφορίες για τις εκθέσεις που καταγράφονται στα φιλμ εδώ.

Οι καλλιτέχνες Θόδωρος, Γιώργος Νικολαΐδης, Μπία Ντάβου και Βασίλης Σκυλάκος
Στιγμιότυπο από το βίντεο Διοχάντη, Grieks Festival, Greek Contemporary Art, Άμστερνταμ, 1981, Βίντεο, έγχρωμο, χωρίς ήχο, διάρκεια: 32’ 38’’ © Αρχείο Διοχάντης

Η Διοχάντη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1945. Σπούδασε ζωγραφική και χαρακτική στην Accademia di Belle Arti της Ρώμης καθώς και αρχιτεκτονικό σχέδιο, ενδυματολογία, γραφικές τέχνες κ.ά. σε σχολές της ίδιας πόλης. Αργότερα, παρακολούθησε μαθήματα αρχιτεκτονικής στο Polytechnic of Central London.

Έχει παρουσιάσει το έργο της σε 17 ατομικές εκθέσεις σε Ελλάδα, Ιταλία, Σκωτία  και Κύπρο και έχει λάβει μέρος σε περισσότερες από 140 ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει εκπροσωπήσει τη χώρα σε σημαντικές διεθνείς εκθέσεις, μεταξύ των οποίων στην 7η Μπιενάλε του Παρισιού (1971), στη 12η Μπιενάλε του Σάο Πάολο (1973), στη 10η Quadriennale Nazionale d’Arte di Roma (1977), ενώ το 1987, για τους Ολυμπιακούς αγώνες στη Σεούλ, δημιούργησε μόνιμο έργο με τίτλο “Seoul – 24th Olympiad” στο Ολυμπιακό Πάρκο της πόλης στο πλαίσιο του 1ου International Open Αir Sculpture Symposium/Seoul Olympiad of Art. Το 2011 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην 54η  Μπιενάλε της Βενετίας, με το έργο-εγκατάσταση “Beyond Reform” στο ελληνικό περίπτερο.

Έχει βραβευτεί σε τέσσερεις διεθνείς εκθέσεις χαρακτικής. Το Ελληνικό τμήμα της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης AICA Hellas της απένειμε το 2012 το πρώτο βραβείο για την ατομική έκθεση-εγκατάσταση «Ελευσίνα 2010» στο χώρο του ελαιουργείου στην Ελευσίνα, στο πλαίσιο των Αισχυλείων.

Η έρευνα της Διοχάντης βασίζεται στην αναδημιουργία του περιβάλλοντος μέσα από τη σχέση χώρος-χρόνος. Ολοκληρώνοντας την παρουσίαση ενός έργου -και με εφόδιο την εμπειρία της από αυτό- δημιουργεί in situ το επόμενο, αποκλειστικά για το νέο δεδομένο χώρο και το συγκεκριμένο χρόνο. Οι μεγάλης κλίμακας εγκαταστάσεις της συνεργούν με το περιβάλλον μέσα από διαδοχικές εναλλαγές αρχιτεκτονικών και εικαστικών στοιχείων, ποικίλων υλικών, ήχου και φωτισμού.

Παράλληλα με την καλλιτεχνική της δραστηριότητα, η Διοχάντη από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 συγκέντρωνε αρχεία φίλων της καλλιτεχνών, τα οποία ταξινόμησε, επιμελήθηκε και παραχώρησε στο Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης-iset το 2020.