«Η εμμονή του βλέμματος»: Αναδρομική Τέτση στην Εθνική Πινακοθήκη

Με μια μεγάλη αναδρομική έκθεση, η Εθνική Πινακοθήκη τιμά την εκατονταετηρίδα του Παναγιώτη Τέτση (1925-2016), ενός ζωγράφου με τον οποίο διατηρεί ιδιαίτερους δεσμούς, αφού όχι μόνο υπήρξε πρόεδρός της αλλά, επιπλέον, το μνημειακό έργο του «Λαϊκή αγορά» υποδέχεται τους επισκέπτες της Πινακοθήκης, τοποθετημένο μόνιμα στην είσοδό της.

Η έκθεση με τίτλο «Παναγιώτης Τέτσης, Η εμμονή του βλέμματος» αποτελεί τη δεύτερη αναδρομική που η Εθνική Πινακοθήκη αφιερώνει στον σπουδαιότερο Έλληνα κολορίστα, μετά από εκείνη του 1999. Η σημερινή έκθεση, που επιμελείται η διευθύντρια Συλλογών της ΕΠΜΑΣ Έφη Αγαθονίκου, καλύπτει όλη τη δημιουργική περίοδο του Τέτση, από τα πρώιμα χρόνια, πριν από τις σπουδές του ακόμα, μέχρι το τέλος της ζωής του, μέσα από 160 ζωγραφικούς πίνακες, που επιτρέπουν στον επισκέπτη να αντιληφθεί την εξέλιξη του καλλιτέχνη μέσα στον χρόνο, αλλά και να προσεγγίσει τον τρόπο με τον οποίο δούλευε το χρώμα και τη σύνθεση σε κάθε πίνακα.

©Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, Φωτογράφιση Σταύρος Ψηρούκης (Ε.Π.Μ.Α.Σ)

Η έκθεση ακολουθεί μια χρονολογική, κατά βάση, αφήγηση,  όμως συχνά μια διαφοροποιημένη ομαδοποίηση προσφέρει στον επισκέπτη έναν νέο τρόπο να δει το έργο του Τέτση, φωτίζοντας άγνωστες περιοχές ή παρουσιάζοντας άγνωστα έργα – αφού τα περισσότερα προέρχονται από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης, αλλά και ιδιωτικές ή θεσμικές συλλογές.

«Για τον Τέτση, το θέμα είναι ένα πρόσχημα», τόνισε η επιμελήτρια της έκθεσης Έφη Αγαθονίκου, ξεκινώντας την παρουσίασή της από τη «Λαϊκή αγορά», καθώς ένα τμήμα της μνημειακής αυτής ζωφόρου υποδέχεται τον επισκέπτη και στην αίθουσα αυτή. Μετά τα πρώτα του χρόνια στην Ύδρα και στην Αθήνα, παρουσιάζονται τα έργα που φιλοτεχνεί κατά τη διάρκεια των σπουδών του στο Παρίσι (1953-1956), τα οποία εντυπωσιάζουν με την έκρηξη των έντονων χρωματικών αντιθέσεων και τις επιρροές από τους μεταϊμπρεσιονιστές ζωγράφους.

Τέτσης Παναγιώτης  (Ύδρα 1925-Αθήνα 2016) Οι μπλε καρέκλες II, 1975 – 1976 Λάδι σε μουσαμά Διαστάσεις έργου: 138 x 88 εκ. Δωρεά του καλλιτέχνη Π.9955

Στη συνέχεια, με την επιστροφή του στην Αθήνα και την εγκατάστασή του στην οδό Ξενοκράτους, καταπιάνεται με τη μελέτη του αττικού φωτός, μεταπλάθοντας σε χρωματικά σύνολα όσα βλέπει από την ταράτσα του σπιτιού του. Στο μέσο της πορείας αυτής, ένα τμήμα της έκθεσης είναι αφιερωμένο στους «Φίλους», πορτρέτα γνωστών και φίλων του, που επέλεγε ο ίδιος να ζωγραφίσει, ανάμεσα στα οποία αναγνωρίζονται προσωπικότητες του πνεύματος και της πολιτικής.

Ένα ακόμη τμήμα που επιφυλάσσει εκπλήξεις στους επισκέπτες αφορά έργα που αποτελούν παραγγελίες μεγάλων εταιρειών, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζει μια φανταστική αθηναϊκή τοπιογραφία που δημιούργησε για την εφημερίδα «Καθημερινή», μια παιγνιώδης σύνθεση που δεν θυμίζει σε τίποτε την τεχνοτροπία του Τέτση.

Ακολουθούν παιχνίδια με το φως στο εσωτερικό του σπιτιού, εστιάζοντας σε αντικείμενα, μικρά και μεγάλα, για να οδηγηθεί ο επισκέπτης σε έργα όπου κυριαρχεί σχεδόν η μονοχρωμία και το παιχνίδι με τις τονικότητες, όπως οι θάλασσες ή τα εξαιρετικά «μαύρα» της Σίφνου και τα μεγαλειώδη βράχια που ζωγραφίζει προς το τέλος της ζωής του.

©Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, Φωτογράφιση Σταύρος Ψηρούκης (Ε.Π.Μ.Α.Σ)

Ανάμεσα στους πίνακες που αποτελούν το τμήμα της έκθεσης με τίτλο «Οι φίλοι», αναγνωρίζει κανείς χωρίς δυσκολία στο «Πορτραίτο Α.Π.» (2005) το πρόσωπο της κ. Άννας Παναγιωταρέα, η οποία όχι μόνο δάνεισε το έργο για τις ανάγκες της έκθεσης αλλά και συμμετέχει με κείμενό της στον κατάλογο. Δεδομένου ότι η εικονιζόμενη είναι σύμβουλος της πολιτικής προϊσταμένης της Εθνικής Πινακοθήκης, η αποδοχή της προσφοράς του πορτρέτου της κινδυνεύει να θεωρηθεί όχι μια κίνηση αβρότητας αλλά επιλογή στο πλαίσιο μιας σαφώς ιεραρχικής σχέσης. Επειδή, λοιπόν, η γυναίκα του Καίσαρα δεν αρκεί να είναι, αλλά πρέπει και να φαίνεται τίμια, η επιλογή αυτή αποβαίνει εις βάρος τόσο του δανειολήπτη όσο και του ίδιου του δανειστή. Για του λόγου το αληθές αρκεί και μόνο μια ματιά στα κοινωνικά δίκτυα…

«Η Πινακοθήκη προσπαθεί να αναρρώσει και το έχει πετύχει σε μεγάλο βαθμό» δήλωσε, μεταξύ άλλων, η διευθύντρια της ΕΠΜΑΣ, Συραγώ Τσιάρα, υποδεχόμενη τους δημοσιογράφους κατά την παρουσίαση της έκθεσης, επισημαίνοντας πως η επισκεψιμότητα όχι μόνο δεν μειώθηκε αλλά μάλλον αυξήθηκε ελαφρώς. Σε ερώτησή μας σχετικά με το πότε προβλέπεται να επανεκτεθούν οι βανδαλισμένοι πίνακες του Χριστόφορου Κατσαδιώτη στην έκθεση «Η σαγήνη του αλλόκοτου», απάντησε πως αυτό θα γίνει στις αρχές του Μαΐου, καθώς έχει βρεθεί ο τρόπος να πραγματοποιηθεί αυτό με ασφάλεια. Τόνισε ακόμη πως η επανέκθεση θα συνοδευτεί από τη διεξαγωγή μιας διεπιστημονικής συνάντησης, όπου θα συζητηθούν «με νηφάλιο και επιστημονικό τρόπο τα ζητήματα της ελευθερίας της τέχνης, του ιερού και του βλάσφημου, τα δεδομένα, αλλά και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ελευθερία της τέχνης στη σημερινή συγκυρία». Σε αυτή τη συνάντηση θα κληθούν να λάβουν μέρος, όπως τόνισε η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, «νομικοί, ιστορικοί τέχνης, διευθυντές πολιτιστικών οργανισμών, ιερείς, θεολόγοι, πολιτειολόγοι…».

Τέτσης Παναγιώτης (Ύδρα 1925-Αθήνα 2016) Λαϊκή αγορά, 1979 – 1982 Τέμπερα σε μουσαμά Διαστάσεις έργου: 249 x 405 εκ. Δωρεά του καλλιτέχνη Π.9961