Για τον Νικόλα Βαγιονάκη, η Paranoia, το πιο βιωματικό έργο του Μωπασσάν είναι ένας καθρέφτης για το ανθρώπινο είδος

Κάθε Σάββατο και Κυριακή, στο θέατρο Μικρός Κεραμεικός παίρνει ζωή η ιδιαίτερη solo performance Paranoia, σε ερμηνεία και σκηνοθεσία του Νικόλα Βαγιονάκη, βασισμένη στο βιωματικό έργο του Guy de Maupassant.

Ο Νικόλας Βαγιονάκης ενσαρκώνει τον ανώνυμο αφηγητή του Maupassant, έναν άντρα που καταρρέει ψυχολογικά παρασυρμένος από έμμονες ιδέες και φοβίες: Πεπεισμένος ότι ένα αόρατο και υπερφυσικό ον τον καταδιώκει, ο ήρωας βυθίζεται σταδιακά στην παράνοια, την εμμονή και την απόγνωση, προσπαθώντας να ξεφύγει από τον διώκτη του, αλλά και από την τρέλα που αντιλαμβάνεται ότι τον πολιορκεί.

Ο Μωπασσάν καταφέρνει να αναδείξει στο κείμενό του, με ανατριχιαστική ακρίβεια, τη σταδιακή πορεία ενός μυαλού από τη λογική στην παραφροσύνη, με συλλογιστικές που αντανακλούν και την δική του, αλλοιωμένη από την σύφιλη, σκέψη. Ταυτόχρονα όμως αποτυπώνει και τις αγωνίες μιας ολόκληρης κοινωνίας επηρεασμένης από το κίνημα του Διαφωτισμού. Οι επιστημονικές ανακαλύψεις της εποχής του, όπως η ύπαρξη πραγμάτων που οι αισθήσεις μας δεν μπορούν να συλλάβουν, προκαλούν στον αφηγητή υπαρξιακές ανησυχίες, και το ίδιο συμβαίνει και με το αφήγημα του Διαφωτιστικού κινήματος το οποίο αμφισβητεί, απορώντας πώς είναι δυνατόν, ενώ διακηρύττεται η ελευθερία και ο ανθρωπισμός, να συνεχίζονται οι σφαγές και η «κοινωνία να μην εξεγείρεται απέναντι σε μια καταπιεστική, άδικη εξουσία και σύστημα».

Η performance του Νικόλα Βαγιονάκη επιχειρεί μια βουτιά στα άδυτα του ανθρώπινου νου, εξερευνώντας τα θολά σύνορα ανάμεσα στην τρέλα και τη λογική, το πραγματικό και το φανταστικό. Με αφορμή την παράσταση, μιλήσαμε μαζί του για το απαιτητικό αυτό έργο, για την σύνδεσή του με τον συγγραφέα, αλλά και για την εμπειρία του με το θέατρο στο εξωτερικό.

Το βιωματικό διήγημα του Μωπασσάν, Paranoia, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά παγκοσμίως, επιχειρεί μια δυναμική, ερευνητική και διορατική αναζήτηση, στον εσωτερικό διχασμό, και στην ακροβασία της λογικής με την παραφροσύνη. Μια διεισδυτική ματιά στο άδυτο του νου, καθώς και έναν κοινωνικό καθρέφτη του ανθρωπίνου είδους.

Έχω αναλάβει την δραματουργική επιμέλεια και επεξεργασία κειμένου μαζί με την Μιράντα Βατικιώτη. Το κείμενο με ενέπνευσε, με συνεπήρε, με καθήλωσε ολοκληρωτικά. Με οδήγησε σε μια βαθιά ενδοσκόπηση. Μια ψυχολογική αναζήτηση, και μια πνευματική μεταμόρφωση. Φυσικά μιλάμε και για τον πιο σπουδαίο διηγηματογράφο της Γαλλίας.

Το κείμενο με ενέπνευσε, με συνεπήρε, με καθήλωσε ολοκληρωτικά. Με οδήγησε σε μια βαθιά ενδοσκόπηση.

Απόλυτα. Υπάρχουν πολλά στοιχεία ταύτισης, όχι μόνο για μένα αλλά και για τον θεατή επίσης. Κομμάτια του εαυτού μας, δαίμονες, εμμονές, που ψάχνουμε να βρούμε τις επιθυμητές λύσεις ώστε να βελτιώσουμε και να δικαιώσουμε την ύπαρξη μας.

Σφαιρικά, τρισδιάστατα, με ταύτιση, σαφήνεια, παρατήρηση, μελέτη και δέος.

Ένας ειλικρινής, βαθύς, διάλογος με τον εαυτό μου, επαναπροσδιορισμός σκέψης, θέσης, αντίληψης, και συνειδητότητας πράγματων και καταστάσεων. Απαντήσεις σε πολλά ερωτηματικά και φως στη σκοτεινή πλευρά που όλοι έχουμε.

Το σκηνικό είναι σαν ένας λαβύρινθος του νου. Έχει πολλά επίπεδα δράσης, τονίζοντας και επιβάλλοντας τη μανία του ήρωα μέσα από τον παραληρηματικό λόγο και την κίνηση, δημιουργώντας μια έντονη ρευστότητα στο χώρο.

O Μωπασσάν είναι ένας διαχρονικός οραματιστής, φιλόσοφος και ψυχαναλυτής που δεν χαρίζεται σε κανένα.

Αναμφίβολα ο Μωπασσάν είναι ένας διαχρονικός οραματιστής, φιλόσοφος και ψυχαναλυτής με έντονες κοινωνικές και πολιτικές θέσεις, χωρίς να χαρίζεται σε κανένα. Αμφισβητεί ολόκληρο το οικοδόμημα του Διαφωτισμού. Διατυπώνει αμφιβολίες, ασκώντας έντονη κριτική, προβλέποντας κοινωνικές ανισότητες, και παρότι αστός, θα ταχθεί με τους περιθωριακούς, τους επαναστάτες και τις πόρνες.

Αυτό φαίνεται σε πρώτη ματιά και ανάγνωση. Όμως αυτοί οι συγγραφείς είναι πεφωτισμένοι και τα κείμενα διαφωτιστικά, αφυπνιστικά. Σκοτεινό είναι το ανθρώπινο είδος. Η κοινωνία που μέσα από μια λήθη, μια σήψη, επαναλαμβάνει τα ίδια τραγικά και μοιραία λάθη, αγνοώντας τις τρομακτικές συνέπειες.

Η απόλυτη δέσμευση ευθύνης χωρίς κανένα άλλοθι και η συγκλονιστική ελευθερία της απόλυτης δημιουργικής γέννας χωρίς περιορισμούς, συμβιβασμούς και στεγανά. Ένας γονιμοποιημένος λευκός καμβάς με καθαρές πινελιές και προσωπική σφραγίδα. Μια ανόθευτη πρόταση που καθορίζει την δική μου οντότητα. Δύσβατος αλλά γοητευτικός δρόμος. Μια διαρκής εξερεύνηση της ύπαρξης μου. Ένα πάντρεμα του φανταστικού με το πραγματικό και το ονειρικό. Μια βαθιά παρατήρηση του κόσμου. Μέσα από τη μοναδική κατανόηση και συνεπώς ρευστή αλήθεια του κάθε ένα από μας.

Παρότι αστός, ο Μωπασσάν τάχθηκε με τους περιθωριακούς, τους επαναστάτες, και τις πόρνες.

Η διαφορά έγκειται στη βιωματική κουλτούρα του κάθε λαού που σημαίνει άλλη διαπραγμάτευση, συμπεριφορά, αντιμετώπιση ιδεών, προβλημάτων, οριοθέτηση σκέψης, έκφρασης και προσέγγισης. Όμως αυτό είναι και πολύ ενδιαφέρον. Δημιουργεί μια άλλη γέφυρα σκέψης και αντίληψης και αποτρέπει την πολτοποίηση της προσωπικής ανεξαρτησίας.