HPV Εμβολιασμός: Νεότερα στοιχεία για το εμβόλιο που προστατεύει από πολλές μορφές καρκίνου

Νεότερα στοιχεία για την εμβολιαστική κάλυψη του ελληνικού πληθυσμού έναντι του ιού των Ανθρωπίνων Θηλωμάτων (HPV), τον συσχετισμό του ιού με πολλαπλές μορφές καρκίνου και τα γεννητικά κονδυλώματα, καθώς και δεδομένα από διεθνή μελέτη για την οικονομική επίπτωση του HPV σε 13 χώρες, παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια Συνέντευξης Τύπου που διοργάνωσε η βιοφαρμακευτική εταιρία MSD Ελλάδος με αφορμή την Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Εμβολιασμών 2025.

Στην εκδήλωση συμμετείχαν η κυρία Αμάντα Ψυρρή, Ογκολόγος – Παθολόγος, Καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), Διευθύντρια της Β’ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής στο ΠΓΝΑ «Αττικόν», ο κύριος Αλέξανδρος Στρατηγός, Καθηγητής Δερματολογίας – Αφροδισιολογίας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Διευθυντής του ΓΝΑ «Ανδρέας Συγγρός», η κυρία Βάνα Παπαευαγγέλου, Καθηγήτρια Παιδιατρικής Λοιμωξιολογίας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Γ’ Παιδιατρική Κλινική ΕΚΠΑ, ΠΓΝΑ «Αττικόν», ο κύριος Θεόδωρος Αγοραστός, Καθηγητής Μαιευτικής – Γυναικολογίας της Ιατρικής Σχολής του «Αριστοτέλειου» Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ΠΓΝΘ «Ιπποκράτειο», Πρόεδρος της Ελληνικής HPV Εταιρείας και ο κύριος Ηλίας Γκούντας, Value & Patients Access Manager στην MSD Ελλάδος, Μεταδιδακτορικός Ερευνητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου.

Τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν σχολίασαν ο κύριος Κώστας Νταλούκας, Παιδίατρος, Πρόεδρος της Ένωσης Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων Ελλάδος, η κυρία Μαρία Σακουφάκη, Πρόεδρος του Πανελληνίου Συλλόγου Επισκεπτών Υγείας και ο κύριος Γιώργος Καπετανάκης, Πρόεδρος της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου (ΕΛΛΟΚ). Την εκδήλωση συντόνισε ο κύριος Γιώργος Τρίμης, επικεφαλής για τα Εμβόλια και τα Λοιμώδη Νοσήματα στο Ιατρικό Τμήμα της MSD Ελλάδος.

Ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) προσβάλλει πολύ συχνά τον άνθρωπο και η λοίμωξη από έναν ή περισσότερους «ογκογόνους» τύπους του HPV είναι δυνατόν να προκαλέσει καρκίνο σε διάφορα όργανα και στα δυο φύλα (τράχηλο μήτρας, στοματοφάρυγγα, πρωκτό, κόλπο, αιδοίο πέος). Η κα Αμάντα Ψυρρή παρουσίασε τα αποτελέσματα της ελληνικής μελέτης «ORPHEAS» που εστιάζει στην επιβάρυνση της Δημόσιας Υγείας από τους καρκίνους που σχετίζονται με τον ιό HPV, δίνοντας για πρώτη φορά μια πλήρη εικόνα της κατάστασης στη χώρα μας, και ανέφερε ότι «σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, το 52% των περιπτώσεων καρκίνου στοματοφάρυγγα (OPC) στην Ελλάδα αποδίδονται στον HPV. Από τους 144 ασθενείς που μελετήθηκαν, οι 75 ήταν θετικοί τόσο για HPV DNA όσο και για την πρωτεΐνη p16 – δύο δείκτες που επιβεβαιώνουν την ενεργή σύνδεση της νόσου με τον ιό. Τα δεδομένα αυτά αφορούν την τελευταία πενταετία και είναι αποκαλυπτικά: περισσότεροι από 1 στους 2 ασθενείς με καρκίνο στοματοφάρυγγα έχουν αιτιολογική συσχέτιση με τον HPV, ενώ 3 στους 4 ήταν άντρες».

Η επιβάρυνση όμως δεν περιορίζεται μόνο στον συγκεκριμένο τύπο καρκίνου. Σύμφωνα με πρόσφατη ελληνική μελέτη μοντελοποίησης για το 2022, προκύπτει ότι οι HPV-σχετιζόμενοι καρκίνοι προκαλούν κάθε χρόνο στην Ελλάδα 443 θανάτους, με το 16% αυτών να αφορούν άνδρες. «Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τονιστεί ότι οι HPV-σχετιζόμενοι καρκίνοι δεν περιορίζονται στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, αλλά περιλαμβάνουν επίσης καρκίνους του στοματοφάρυγγα, του πρωκτού, του αιδοίου, του κόλπου και του πέους, επηρεάζοντας και τα δύο φύλα. Ο HPV είναι ένας ιός που μπορεί να προληφθεί  και με αυτόν, να προληφθούν και δεκάδες θάνατοι κάθε χρόνο», κατέληξε η κα Αμάντα Ψυρρή, Διευθύντρια της Β’ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής στο ΠΓΝΑ «Αττικόν».

Άγνωστος ακόμη ο αριθμός των λοιμώξεων

Σύμφωνα με στοιχεία για τη συνολική επίπτωση των νέων κρουσμάτων γεννητικών κονδυλωμάτων, από το 2001 έως το 2012 αυτή κυμάνθηκε από 118 έως 205 ανά 100.000 άτομα, ενώ ο επιπολασμός στον πληθυσμό υπολογίζεται μεταξύ 0,05% και 0,18%. Το 2015, ο εκτιμώμενος ετήσιος αριθμός νέων περιστατικών παγκοσμίως ξεπέρασε τις 750.000, επηρεάζοντας τόσο τους άνδρες (376.000–427.000) όσο και τις γυναίκες (379.000–510.000). «Παρά τη σοβαρότητα του προβλήματος, η επίσημη καταγραφή των περιπτώσεων παραμένει ατελής, κάτι που δυσχεραίνει τον συνολικό έλεγχο της νόσου. Επιπλέον, τα κονδυλώματα έχουν έντονη τάση υποτροπών και αναμολύνσεων μεταξύ των σεξουαλικών συντρόφων, καθιστώντας τα δύσκολα στην εκρίζωση και ακόμα πιο επιβαρυντικά για τους ασθενείς», τόνισε ο κος  Αλέξανδρος Στρατηγός, Καθηγητής Δερματολογίας Αφροδισιολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ.

Ωστόσο, η διεθνής πρακτική αποδεικνύει πως υπάρχει λύση. Στην Αυστραλία, όπου εφαρμόστηκε εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού κατά του HPV ήδη από το 2007, παρατηρήθηκε δραστική μείωση των νέων περιστατικών κονδυλωμάτων – κυρίως σε νέες γυναίκες και ετεροφυλόφιλους άνδρες. Ανάλογα εντυπωσιακά ήταν τα αποτελέσματα στη Δανία, όπου μέσα σε πέντε χρόνια από την εισαγωγή του εμβολιασμού, η επίπτωση των κονδυλωμάτων μειώθηκε κατά 55% στις γυναίκες 12–35 ετών και κατά 37% στους άνδρες 12–29 ετών, καταδεικνύοντας και την επίδραση της «ανοσίας της αγέλης». «Η εφαρμογή προγραμμάτων εμβολιασμού με υψηλή κάλυψη, ιδίως σε χώρες που εμβολιάζουν πολλαπλές ηλικιακές ομάδες, έχει οδηγήσει σε ραγδαίες και διατηρήσιμες μειώσεις σε όλα τα ηλικιακά φάσματα. Με έγκαιρο και καθολικό εμβολιασμό, μπορούμε να προστατεύσουμε το μέλλον των νέων ανθρώπων και να εξαλείψουμε τα γεννητικά κονδυλώματα ως δημόσια απειλή», κατέληξε ο κος. Αλέξανδρος Στρατηγός.

Η κα Βάνα Παπαευαγγέλου, μέλος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, υπενθύμισε ότι ο εμβολιασμός έναντι του ιού HPV σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Παιδιών, Εφήβων και Ενηλίκων της Ελλάδας για το 2025, συστήνεται για αγόρια και κορίτσια στην ηλικία 9–11 ετών. Σε περίπτωση που ο εμβολιασμός δεν γίνει στη συνιστώμενη ηλικία, μπορεί να γίνει αναπλήρωση έως την ηλικία των 18 ετών, όμως για τις ηλικίες 15-18 ετών η αποζημίωση σε αγόρια και κορίτσια θα είναι δυνατή μόνο ως την 31.12.2025.

Σε ότι αφορά στους ενήλικες, το εμβόλιο συνιστάται για ανεμβολίαστους γυναίκες και άνδρες, ηλικίας 18-45 ετών που ανήκουν σε ειδικές ομάδες αυξημένου κινδύνου (πρωτοπαθής ή δευτεροπαθής ανοσοκαταστολή με επηρεασμένη κυτταρική ή χυμική ανοσία, όπως ανεπάρκειες Β και Τ-κυττάρων, λοίμωξη HIV, κακοήθη νεοπλάσματα, μεταμόσχευση, αυτοάνοσα νοσήματα, λήψη ανοσοκατασταλτικής αγωγής, γυναίκες που είναι ανεμβολίαστες και έχουν υποβληθεί ή πρόκειται να υποβληθούν σε κωνοειδή εκτομή (CIN2+) και άνδρες που έχουν ερωτικές επαφές με άνδρες (MSM). «Συνιστάται η διενέργεια δύο δόσεων με μεσοδιάστημα 6 μηνών για όλες τις προαναφερόμενες ομάδες με εξαίρεση τα άτομα με λοίμωξη HIV και άτομα με ανοσοκαταστολή ή λήψη ανοσοκατασταλτικής αγωγής στα οποία συνιστάται η διενέργεια τριών δόσεων», εξήγησε η κα Βάνα Παπαευαγγέλου, Καθηγήτρια Παιδιατρικής Λοιμωξιολογίας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ. Η μη αποζημίωση του εμβολίου σε υγιή ανεμβολίαστο πληθυσμό ενηλίκων, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει όφελος από τον εμβολιασμό αυτού του πληθυσμού, αυτό πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης του καθενός με τον ιατρό του.

Ο κος Θεόδωρος Αγοραστός, Πρόεδρος της Ελληνικής HPV Εταιρείας, εξήγησε ότι «η εξάλειψη του καρκίνου τραχήλου της μήτρας (ΚΤΜ) αποτελεί εφικτό στόχο και διεθνή προτεραιότητα. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει ορίσει ως στόχο το 90% των κοριτσιών να έχουν εμβολιαστεί κατά του HPV μέχρι την ηλικία των 15 ετών, το 70% των γυναικών να έχουν πρόσβαση σε αξιόπιστο προσυμπτωματικό έλεγχο και το 90% των διαγνωσμένων με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή ΚΤΜ να λαμβάνουν κατάλληλη θεραπεία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) έχει επίσης δεσμευτεί για την εξάλειψη της νόσου, προτρέποντας για την επίτευξη αυτών των ίδιων στόχων του ΠΟΥ μέχρι το 2030. Η Ελλάδα, δυστυχώς, παραμένει σημαντικά πίσω σε αυτήν την προσπάθεια». Σύμφωνα με τον ίδιο, η εμβολιαστική κάλυψη των κοριτσιών στη χώρα μας μετά βίας φτάνει το 50%, τη στιγμή που ο στόχος είναι το 90%. Παράλληλα, δεν έχουν ληφθεί μέτρα για την επέκταση της ηλικίας αναπλήρωσης εμβολιασμού σε νέους ενήλικες, ιδιαίτερα έως τα 26 έτη, κάτι που προβλέπεται και υποστηρίζεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και από διεθνείς οδηγίες και πρακτικές.