Τι σε κάνει να αναπνέεις; Τι σου στερεί τον αέρα; Σε τι πιστεύεις; Σε τι ορκίζεσαι; Το «Οξυγόνο» του Ιβάν Βιριπάγιεφ, έργο-μανιφέστο των 00s, παρουσιάζεται ως αντίδοτο στην «ψυχοπολιτική ασφυξία» της Generation Z. Υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Γιώργου Κουτλή, ένας θίασος 25 ατόμων, εκπρόσωποι αυτής της γενιάς, μάς προσκαλούν, στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, από τις 21 Νοεμβρίου έως τις 12 Ιανουαρίου 2025, σε μια spiritual rave εμπειρία.

«Αν με το οξυγόνο μάθεις να μαστουρώνεις, τότε τίποτα, ούτε τα λεφτά, ούτε τα φάρμακα, ούτε ο θάνατος ο ίδιος δεν θα σε σώσουν από τη δίψα σου για ομορφιά κι ελευθερία».

«Γράφω για μια γενιά μορφωμένων νέων που δεν πολυπηγαίνει στο θέατρο» δήλωνε το 2003 ο Ιβάν Βιριπάγιεφ, ο κορυφαίος εκπρόσωπος της Νέας Ρωσικής δραματουργίας, επικηρυγμένος πλέον από το ρωσικό καθεστώς και πολιτογραφημένος Πολωνός. Έργο-μανιφέστο της γενιάς των 00s, το Οξυγόνο (2002) γράφτηκε ως θεατρική πρόζα ειπωμένη από δύο πρόσωπα –ένα κορίτσι κι ένα αγόρι με το ίδιο όνομα–, συνοδεία live dj-set. Η παράσταση, δομημένη σε δέκα κεφάλαια, σαν μια μεταγραφή των Δέκα Εντολών, σαν μια νέα Καινή Διαθήκη, εκκινεί από το ανάποδο του «Ου φονεύσεις», καταλήγει σε μια βιβλική Αποκάλυψη, ενώ τη διατρέχει το εναγώνιο ερώτημα «τι είναι για σένα οξυγόνο;».

Είκοσι χρόνια μετά, ο δημοφιλής Έλληνας σκηνοθέτης Γιώργος Κουτλής μεταγράφει το έργο στο σήμερα, σαν έναν αναστοχασμό μιας ολόκληρης γενιάς, μετατρέποντας την Κεντρική Σκηνή της Στέγης σε «αρένα» ενός rave party, με τους DJs Reign of Time στα decks, live video art κι έναν νεανικό θίασο, o οποίος, σαν μεταδραματικός Χορός, αποζητά, με τους όρους μιας βλάσφημης ποιητικής, το αντίδοτο στην ψυχοπολιτική ασφυξία των καιρών μας. Αυτοί οι νέοι δημιουργοί γίνονται ο καθρέφτης ολόκληρης της γενιάς τους και, μαζί, η εικόνα των προβληματισμών και των πόθων κάθε ανθρώπου που δεν σταματά να αγωνιά και να ελπίζει.

«Ένα rave party, ένας ασταμάτητος βακχικός ρυθμός, πλάσματα που δονούνται στη μουσική των DJs, αναζητώντας μια χαμένη πνευματικότητα και δίνοντας την εντύπωση ότι, αν σταματήσουν να χορεύουν, θα σταματήσουν να αναπνέουν. Αναζητούν τι είναι οξυγόνο, τι μας κάνει να αναπνέουμε και τι μας στερεί τον αέρα. Προσπαθούν να μιλήσουν στο κοινό παράλληλα με τη μουσική που φέρνει τα σώματα σε έκσταση. Χορεύουν ασταμάτητα και κάποιοι αρπάζουν τα μικρόφωνα και μιλάνε. Με όχημα το έργο του Ivan Vyrypayev, Οξυγόνο, οι ηθοποιοί θα αφηγηθούν την ιστορία του Σάσα και της Σάσα, για να μιλήσουν για όλη τη βρομιά, την αγωνία αλλά και την ομορφιά της ανθρώπινης φύσης, προσπαθώντας να απαντήσουν σε ένα ζωτικής σημασίας αναπάντητο ερώτημα: “Τι είναι για σένα Οξυγόνο;”».

Tην εποχή που έγραφε το Οξυγόνο, ο Βιριπάγιεφ δήλωσε ότι τον απασχολούσε η θέση του θεάτρου απέναντι στον κόσμο, ένα θέατρο που εγείρει ερωτήματα. Όπως αναφέρεται και στο βιογραφικό του, η κύρια έγνοια του είναι η πνευματική ανάπτυξη του ανθρώπου με τη βοήθεια της τέχνης.

Το «Οξυγόνο» είναι ένα έργο που ανατρέπει ό,τι θεωρείται δεδομένο για τη θεατρική φόρμα με σκοπό να μιλήσει για όλα αυτά που μας κάνουν να μην μπορούμε να αναπνέουμε. Όπως ευθαρσώς αναφέρεται στο κείμενο: «Μπας και νιώσεις τίποτα, θα σου πω την αλήθεια».

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1989. Αποφοίτησε από τη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών και τη Νομική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Σπούδασε σκηνοθεσία θεάτρου στο προπτυχιακό πρόγραμμα του Ρωσικού Ινστιτούτου Θεατρικής Τέχνης της Μόσχας GITIS (τμήμα Εβγκένι Καμινκόβιτς και Ντμίτρι Κρίμοφ) και είναι αριστούχος απόφοιτος του μεταπτυχιακού προγράμματος του ίδιου πανεπιστημίου στη σκηνοθεσία. Μιλάει αγγλικά, γαλλικά και ρωσικά.

Έχει σκηνοθετήσει τις παραστάσεις: Ο Άσχημος του Marius von Mayenburg (Νέο Θέατρο «Κατερίνα Βασιλάκου-Μαριάννα Τόλη»), Sognatta terra tu m’appartiens, περφόρμανς για τον Κωνσταντίνο Παρθένη (Εθνική Πινακοθήκη), Στρέλλα, όπερα δωματίου του Μιχάλη Παρασκάκη βασισμένη στην ομώνυμη ταινία του Πάνου Κούτρα (Εναλλακτική Σκηνή ΕΛΣ), Ο άνθρωπος απ’ το Παντόλσκ του Ντμίτρι Ντανίλοφ, που ανέβηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα σε δική του μετάφραση (Νέα Σκηνή Εθνικού Θεάτρου και Θέατρο Κιβωτός), Ο σκύλος, η νύχτα και το μαχαίρι του Μάριους φον Μάγιενμπουργκ (Πειραιώς 260, σκηνή Η, Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου), Οι παίχτες του Νικολάι Γκόγκολ σε δική του μετάφραση και διασκευή (Θέατρο Κιβωτός), Το όνειρο ενός γελοίου του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι σε δική του μετάφραση και διασκευή (συνεργασία με ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κρήτης και Θέατρο Πορεία), Talk Show του Suyako (Αθηναΐς και Θέατρο Αποθήκη), Το ημερολόγιο ενός απατεώνα του Αλεξάντρ Οστρόφσκι και Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού του Dario Fo (Κεντρική Σκηνή Vene Teater, Τάλιν, Εσθονία), Παίζοντας το θύμα των αδελφών Πρεσνιακόφ, που ανέβηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα σε δική του μετάφραση (Σκηνή «Κατίνα Παξινού», Εθνικό Θέατρο) και Ο επιθεωρητής από την Πετρούπολη, η διπλωματική του παράσταση βασισμένη στο έργο του Νικολάι Γκόγκολ, Ο επιθεωρητής (GITIS, Μόσχα). Διδάσκει υποκριτική στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών και σκηνοθεσία στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Την περίοδο 2022-23 διατέλεσε καλλιτεχνικός υπεύθυνος της Πειραματικής Σκηνής Νέων Δημιουργών «Κατίνα Παξινού» του Εθνικού Θεάτρου.

Ο θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης και παραγωγός Ιβάν Βιριπάγιεφ γεννήθηκε το 1974 στο Ιρκούτσκ της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Αποφοίτησε από τη Θεατρική Σχολή του Ιρκούτσκ και στη συνέχεια σπούδασε στο Θεατρικό Ινστιτούτο Shchukin στη Μόσχα. Ο Ιβάν Βιριπάγιεφ ζει πλέον στη Βαρσοβία και είναι πολίτης της Δημοκρατίας της Πολωνίας. Τα έργα του ανεβαίνουν σε όλο τον κόσμο, από τη Νότια Κορέα έως τη Νέα Υόρκη.

Ως σκηνοθέτης, εργάζεται και ανεβάζει παραστάσεις σε θέατρα της Ευρώπης και των Ηνωμένων Πολιτειών. Από το 2013 έως το 2016 ήταν καλλιτεχνικός διευθυντής του θεάτρου Praktika στη Μόσχα. Το 2020-21 ήταν γενικός παραγωγός του διαδικτυακού προγράμματος Okko Theatre στην πλατφόρμα streaming Okko, ενώ από το 2015 έως το 2023 ήταν συνιδιοκτήτης και γενικός παραγωγός του ιδιωτικού πολωνικού οργανισμού WEDA PROJECT. Αυτή την περίοδο, είναι καλλιτεχνικός διευθυντής και γενικός παραγωγός του Ιδρύματος Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης Teal House στη Βαρσοβία.

Ο Ιβάν Βιριπάγιεφ είναι επίσης σεναριογράφος και σκηνοθέτης ταινιών. Έχει λάβει πολλά βραβεία και διακρίσεις, μεταξύ άλλων και από το Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Βενετίας. Η κύρια κατεύθυνση της δραστηριότητάς του είναι η πνευματική ανάπτυξη του ανθρώπου με τη βοήθεια της τέχνης.

Το «Οξυγόνο» του Ιβάν Βιριπάγιεφ θα κυκλοφορήσει τον Νοέμβριο από τις εκδόσεις Κάππα. Το βιβλίο θα περιλαμβάνει τη μετάφραση που έκανε ο Γιώργος Κουτλής από το ρωσικό πρωτότυπο, όπως και τη διασκευή που έκανε ο ίδιος, σε συνεργασία με τον Βασίλη Μαγουλιώτη, για τις ανάγκες της παράστασης.

*Με αγγλικούς υπέρτιτλους: Σάββατο 23/11, Κυριακή 24/11, Σάββατο 30/11, Κυριακή 1/12, Σάββατο 7/12, Κυριακή 8/12, Σάββατο 14/12, Κυριακή 15/12, Κυριακή 22/12 και Κυριακή 29/12/2024.

**Οι παραστάσεις στις 20 και 21 Δεκεμβρίου και στις 2 και 3 Ιανουαρίου θα παρουσιαστούν σε συνθήκες καθολικής προσβασιμότητας, σε συνεργασία με τον πολιτιστικό οργανισμό liminal.