Οι ταξιδιώτες που φτάνουν στο Aεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος, οι βιαστικοί επιβάτες του μετρό στο Σύνταγμα, οι περιπατητές στην παραλία της Θεσσαλονίκης, οι περαστικοί από την Ομόνοια, βλέπουν σχεδόν καθημερινά τα έργα του σπουδαίου Έλληνα γλύπτη Γιώργου Ζογγγολόπουλου. Ο «αιώνιος έφηβος», όπως τον αποκαλούσαν, ερεύνησε το μέτρο και την αρμονία στην τέχνη του και οραματίστηκε μια τέχνη προσιτή στο κοινό. Η απόδειξη του οράματός του είναι τα μοναδικά, ευρηματικά, εμβληματικά και παιγνιώδη έργα του που κοσμούν τους δημόσιους χώρους στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Η μοναδικότητα των έργων του Ζογγολόπουλου έγκειται κυρίως στην εντύπωση που δημιουργεί στον θεατή ότι δημιουργήθηκαν αποκλειστικά και μόνο για να τοποθετηθούν στο συγκεκριμένο σημείο στο οποίο βρίσκονται. Υπάρχει μέσα σε αυτά τα έργα το μάτι του αρχιτέκτονα, που αξιολογεί το περιβάλλον προκειμένου να επιτευχθεί η αρμονία ανάμεσα σε αυτό και το έργο, κανένα να μην υπερισχύει του άλλου. Είναι η στιγμή που το βλέμμα του περαστικού αγκιστρώνεται από μια ανάσα αρμονίας και καλαισθησίας, λυρισμού μέσα στο τσιμεντένιο τοπίο.

«Δεν μπορεί να νοείται μεγάλη γλυπτική χωρίς αρχιτεκτονική μέσα. Έχω αποκτήσει αυτήν την έννοια, του να γίνεται η γλυπτική – αρχιτεκτονική, πράγμα που δυστυχώς λιγάκι λείπει από εδώ. Από την άλλη πλευρά, από την έκθεση που είδα εδώ και τέσσερα χρόνια, έκθεση σύγχρονης αρχιτεκτονικής, ήταν εκεί Γιαπωνέζοι καταπληκτικοί. Τι είχα προσέξει; Ότι η αρχιτεκτονική, με τα πλέγματα αυτά τα μεγάλα, ήταν γλυπτική. Μια συνάντηση που φαίνεται καθαρά, χωρίς να θέλω να κάνω τον έξυπνο – άμα τη δεις, πείθεσαι ότι έτσι είναι. Γι’ αυτό με βοήθησε πολύ η αρχιτεκτονική στη δουλειά μου», έλεγε ο Γιώργος Ζογγολόπουλος.

Οκτώ γλυπτά του εκτίθενται από σήμερα στους υπαίθριους χώρους της Αγοράς και της Πίσω Αγοράς του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος σε συνεργασία με το Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου, που διοργανώνουν την πρώτη έκθεση με τίτλο: Γιώργος Ζογγολόπουλος: Το όραμα μιας δημόσιας γλυπτικής, αφιερωμένη αποκλειστικά σε δημόσια γλυπτά του εμβληματικού καλλιτέχνη, τα οποία βρίσκονται εγκατεστημένα στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Παράλληλα, στο αίθριο του τέταρτου ορόφου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος θα παρουσιαστούν 12 γλυπτά, 4 για πρώτη φορά, τα οποία θα πλαισιώνονται από μακέτες, κατασκευές, σχέδια, βίντεο, φωτογραφίες και διαδραστικές εφαρμογές προκειμένου να αποτυπωθεί η σχέση τους με τους δημόσιους χώρους στους οποίους βρίσκονται. Η επιφάνεια του ατελιέ του Ζογγολόπουλου, η μακέτα της ευρύτερης περιοχής του Μνημείου του Ζαλόγγου και τμήμα ομπρέλας του γλυπτού «Ομπρέλες» σε φυσικό μέγεθος θα παρουσιαστούν επίσης για πρώτη φορά. H έκθεση περιλαμβάνει ακόμα βίντεο για τη ζωή και το έργο του Ζογγολόπουλου, ενώ σε άλλους χώρους του ΚΠΙΣΝ θα πραγματοποιηθούν εκπαιδευτικά προγράμματα με αφετηρία τα γλυπτά του καλλιτέχνη.

Στόχος της έκθεσης είναι να αποτυπώσει τον τρόπο με τον οποίο η δημόσια γλυπτική του Ζογγολόπουλου σηματοδοτεί και συνομιλεί με τους χώρους στους οποίους βρίσκεται και επικοινωνεί με το κοινό στην καθημερινότητά του, αλλά και να αναδείξει τη σημασία της δημόσιας τέχνης. Το τελευταίο αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα δεδομένου ότι η έκθεση πραγματοποιείται στο ΚΠΙΣΝ, το οποίο φιλοδοξεί να επαναπροσδιορίσει το ίδιο τη σχέση του πολίτη με το δημόσιο χώρο.

Ο Ζογγολόπουλος δεν έπαψε να σχεδιάζει ποτέ ακόμα και όταν κοντά στα 100 πήρε μέρος για τελευταία φορά στην Μπιενάλε της Βενετίας. Γλύπτης, αρχιτέκτονας, χαράκτης, σχεδιαστής, ζωγράφος, διαδραμάτισε σημαίνοντα ρόλο στην εποχή του διακρίθηκε διεθνώς και θεωρείται ως ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες γλύπτες που έζησαν και δημιούργησαν εντός Ελλάδος. Η φλόγα της δημιουργίας έκαιγε μέσα του με ορμή, η «φρέσκια φωτιά» έμεινε άσβεστη μέχρι τέλους στα 101 χρόνια της φυσικής του ζωής και εκτείνεται σε οκτώ δεκαετίες δημιουργίας. «Ο καλλιτέχνης είναι ένα φύλλο χαρτί που πέφτει στη φωτιά, αλλά ζει η λευκότητά του αιώνια», έλεγε.

Ο Ζογγολόπουλος έριξε το διαπεραστικό, εξεταστικό, ποιητικό, βαθύ και διερευνητικό βλέμμα γύρω του και με την τέχνη του μεταμόρφωσε το περιβάλλον στο οποίο τοποθετούσε τα έργα του, υπαγορεύοντας τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να δούμε, εμείς οι θεατές τα έργα του. Με βλέμμα ανοιχτό στον ορίζοντα και σκέψη που διατρέχει επάνω από το φυσικό χώρο και χρόνο. Η παρουσία των έργων του στο δημόσιο χώρο δηλώνουν ένα νέο ήθος αλλά και την αντίληψή του για την αισθητική, λαμβάνοντας υπόψη του την κοινωνική πραγματικότητα. Αυτή είναι και η ουσιαστικότερη συμβολή του. Καταργεί τους όρους του δημόσιου και του ιδιωτικού, κάνει την τέχνη του κτήμα όλων, ενώ, σε αντίθεση με πολλούς ομότεχνούς του, μεγαλώνοντας εξελίσσεται σχεδιαστικά και τεχνοτροπικά, αφαιρεί, πειραματίζεται, αναπτύσσει καινοτόμους και περίπλοκους σχηματισμούς άρτιους δομικά και αισθητικά.

Ο Ζογγολόπουλος «παίζει» με τους περαστικούς, που στέκονται για μια στιγμή μπροστά στις λεπτεπίλεπτες συνθέσεις από ανοξείδωτο μέταλλο, στα ανάλαφρα πλέγματα με τις δημοφιλείς ομπρέλες και τους μεγεθυντικούς φακούς. Ο γλύπτης του δημόσιου χώρου επιλέγει να συνομιλήσει με όλους μέσα από αυτή την απόφαση, καταργεί τις συμβάσεις και προτάσσει την καλλιτεχνική του έκφραση πέρα από τις ταμπέλες που υπαγόρευε η εποχή και τα ρεύματα της τέχνης. Στα χέρια του τα άκαμπτα υλικά μαζί με τα ευτελή που χρησιμοποιεί αψηφούν τους νόμους της βαρύτητας, η τέχνη φανερώνεται σε όλες τις διαστάσεις της. Η ιδεολογική και καλλιτεχνική προσέγγιση του Ζογγολόπουλου στη δημόσια γλυπτική είναι ίσως η πιο αξιοσημείωτη που έχουμε γνωρίσει στην Ελλάδα. Δεν είναι τυχαίο ότι η καλλιτεχνική του δραστηριότητα τον έχει κάνει γνωστό σε ολόκληρο τον κόσμο.

Ποιος είναι ο Γιώργος Ζογγολόπουλος;

Ο γλύπτης Γιώργος Ζογγολόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1903 και σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (1924-1930). Από το 1930 εργάστηκε στο Αρχιτεκτονικό Τμήμα του Υπουργείου Παιδείας μελετώντας σχολικά συγκροτήματα, ναούς και μουσεία, ενώ το 1938 παραιτήθηκε από τη θέση του για να αφοσιωθεί στη γλυπτική. Το 1936 παντρεύτηκε τη ζωγράφο Ελένη Πασχαλίδου–Ζογγολοπούλου.

Το 1949 με υποτροφία της γαλλικής κυβέρνησης συνέχισε τις σπουδές του στη γλυπτική στο Παρίσι στο εργαστήριο του Marcel Gimond και το 1952 με υποτροφία του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών μετέβη στην Ιταλία όπου ειδικεύτηκε στις τεχνικές της χαλκοχυτικής. Το 1953 έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Πολιτισμού (Societé Européene de Culture) και από το 1960-1988 υπήρξε μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου της.

Από τη δεκαετία του ’70 έως τα τέλη της δεκαετίας του ’90 διατηρούσε με τη σύζυγό του Ελένη εργαστήριο στο Παρίσι, συμμετέχοντας ενεργά στα εικαστικά δρώμενα της γαλλικής πρωτεύουσας. Ο «αιώνιος έφηβος», όπως τον αποκαλούσαν, ερεύνησε το μέτρο και την αρμονία στην τέχνη του. Ως καλλιτέχνης έλαβε πολλές επίσημες διακρίσεις και έργα του βρίσκονται σε σημαντικούς δημόσιους χώρους της Ελλάδας, της Ευρώπης και της Αμερικής, καθώς επίσης και σε πολλές ελληνικές και ξένες συλλογές και μουσεία.

Εκπροσώπησε την Ελλάδα 11 φορές σε θεσμούς Μπιενάλε ξεκινώντας από το 1940 έως και το 2001. Συμμετείχε σε Πανελλήνιες Εκθέσεις και έλαβε μέρος σε δεκάδες ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Το 2004 σύστησε το κοινωφελές Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου και απεβίωσε το ίδιο έτος. Στο Ίδρυμα κληροδότησε όλο το καλλιτεχνικό του έργο, καθώς και εκείνο της συζύγου του ζωγράφου Ελένης Πασχαλίδου–Ζογγολοπούλου. Η κατοικία και το εργαστήριο όπου το ζεύγος Ζογγολόπουλου δημιούργησε για πάνω από 60 χρόνια είναι επισκέψιμη, αποτελώντας πλέον την έδρα του ομώνυμου Ιδρύματος το οποίο στοχεύει τη μελέτη, συγκέντρωση, προβολή, διάδοση και αξιοποίηση του έργου των δύο καλλιτεχνών.

Η έκθεση Γιώργος Ζογγολόπουλος: Το όραμα μιας δημόσιας γλυπτικής λειτουργεί καθημερινά 09.00 – 22.00 από τις 28 Ιανουαρίου έως τις 31 Μαΐου. Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη.

Η έκθεση, πραγματοποιείται με ελεύθερη είσοδο χάρη στην αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ).